کارآفرینی محیط زیست را می‌توان از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار داد. رابطه کارآفرینی و محیط زیست، کارآفرینی در حوزه محیط زیست، آسیب‌هایی که توسعه کار به محیط زیست می‌زند یا امکاناتی که محیط زیست برای ایجاد کار در اختیار انسان قرار می‌دهد ازجمله مسائلی است که می‌توان در رابطه با کارآفرینی و محیط زیست مورد بررسی قرار داد.
در نشست اخیر کانون کارآفرینی استان تهران که با حضور اطهره نژادی، پژوهشگر حوزه برنامه‌ریزی محیط زیست و عضو هیئت‌مدیره خانه فرهنگ و توسعه پایدار؛ حمیدرضا پناهنده، مؤسس و مدیرعامل شرکت پندار پلیمر پیشرو؛ ابوعلی گلزاری، مؤسس و رئیس هیئت‌مدیره شرکت خاک، آب، انرژی زربین؛ سید توحید صدرنژاد، رئیس اتحادیه صنایع بازیافت ایران و عضو هیئت‌مدیره و دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت تهران برگزار شد، مسائل مربوط به کارآفرینی و محیط زیست بررسی شد.
علی نقیب، رئیس هیئت‌مدیره کانون کارآفرینی در ابتدای این نشست در خصوص اهمیت موضوع کارآفرینی و محیط زیست گفت: «این موضوع فاکتور مهمی است که مسئولیت اجتماعی صاحبان کسب‌وکار را به همراه دارد و آنان را در برابر محیط زیست مسئول می‌کند. محیط زیست یک موضوع فرهنگی است و هرچه بیشتر جا بیفتد، محیط بهتری برای زندگی فراهم خواهد آورد.»
او در ادامه تأکید کرد: «همان‌گونه که به کارآفرینی و توسعه اقتصادی اشتیاق داریم باید به محیط زیست نیز توجه داشته باشیم تا بتوانیم محیطی سالم فراهم کنیم.»
اطهره نژادی که مدیریت پنل را نیز بر عهده داشت در ادامه به تناقضاتی در حوزه محیط زیست در کشور اشاره کرد. به گفته او وجود رشته‌های دانشگاهی متعدد در حوزه محیط زیست از سویی نشان از داشتن دغدغه در این حوزه دارد و از سویی دیگر وجود پروژه‌هایی که به مرحله اجرا نیز می‌رسند اما به هیچ‌وجه با محیط زیست هماهنگی ندارند و در حال آسیب‌رسانی به محیط زیست هستند، روز‌به‌روز در حال افزایش است.
کارآفرینی و محیط زیست از نگاه‌های گوناگون
به گفته اطهره نژادی، برای داشتن محیط زیستی سالم نیازمند داشتن کسب‌وکارهایی با رویکرد توسعه پایدار هستیم. نژادی تأکید کرد: «نیازمند کارآفرینانی هستیم که در کنار توسعه تولید و رسیدن به استانداردهای زندگی به محیط زیست هم نظر داشته باشند. راه حل هم رفتن به سوی کسب‌وکارهای با روش پایدار است.»
نژادی در خصوص رابطه انواع کسبوکارها با محیط زیست گفت: «دو نگاه در خصوص کارآفرینی و محیط زیست وجود دارد؛ یک نگاه به این رویکرد اشاره دارد که هرچه تعداد کسبوکارها بیشتر می‌شود محیط زیست بیشتر آسیب می‌بیند. نگاه دوم البته کاملاً برعکس این رویکرد است و می‌گوید با توسعه کسبوکارها آسیب کمتری متوجه محیط زیست خواهد بود. البته رویکردی هم وجود دارد که کسبوکارها با درآمد بالا میزان آسیب کمتری به محیط زیست وارد می‌کنند.»
او در ادامه تأکید کرد: «باید به این نکته توجه داشت که برای رسیدن به کارآفرینی سبز و پایدار باید به کارآفرینان اجازه دهیم تا به‌عنوان کنشگرانی فعال در عرصه محیط زیست و کارآفرینی ظاهر شوند. از طرف دیگر اگر قرار باشد سازمان‌های حفظ محیط زیست تصمیم‌گیری دقیقی درباره این موضوع نداشته باشند کسب‌وکارهای ما دچار انفعال خواهند شد. باید رابطه کارآفرینی و محیط زیست را به صورت موضوعی پویا ببینیم زیرا متغیرهای زیادی از هر دو سو بر یکدیگر تأثیرگذار هستند.»
دولت‌ها به خاطر منافع خود به محیط زیست آسیب می‌زنند
ابوعلی گلزاری، مؤسس و رئیس هیئت‌مدیره شرکت خاک، آب، انرژی زربین، از دیگر سخنرانان این نشست بود. او مدت‌ها در حوزه مدیریت پسماند تحقیق و مطالعه داشته و با چالش‌های این حوزه به خوبی آشناست. او در ادامه نشست با اشاره به رابطه کسبوکارها و محیط زیست گفت: «برخی از کسبوکارها گمان می‌کنند اگر محیط زیست را رعایت کنند کسب‌وکارشان دچار زیان خواهد شد.»
گلزاری در ادامه در خصوص نقش دولت در مقابل محیط زیست گفت: «به اصلاحیه قانون پسماند در کشورهای مختلف توجه کردم و دستاورد این تحقیق نشان‌دهنده این موضوع بود که همه دولت‌ها به خاطر منافع خود به محیط زیست آسیب می‌زنند؛ به همین خاطر قدرت‌های مردمی و ان‌جی‌او‌های محیط‌زیستی می‌توانند فشارهای اجتماعی مثبتی در راستای حفظ محیط زیست به دولت‌ها وارد کنند.»
او در ادامه به مسئله آموزش در حوزه محیط زیست اشاره کرد و گفت: «آموزش نیاز اصلی ما در حوزه محیط زیست است، زیرا هم‌اکنون در بحران‌های محیط زیستی رتبه اول را داریم و این معضل جز با آموزش و فرهنگ‌سازی حل نخواهد شد.»
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود به بی‌میلی تحصیل‌کردگان در دو نهاد جهاد کشاورزی و محیط زیست اشاره کرد و خاطرنشان شد در بسیاری از کشورها هوشمندسازی در راستای حفظ محیط زیست پیش می‌رود و رشته مهندسی محیط زیست بسیار مورد توجه است اما این مسئله حتی در آموزش و پرورش ما نیز مغفول مانده و به آن پرداخته نمی‌شود.
گلزاری در ادامه بیان کرد که میزان تخریب محیط زیست در کشور ما نسبت به میزان اصلاح بسیار کمتر است و در ادامه توضیح داد: «البته آموزش صرف تبدیل به رفتار نخواهد شد. ما باید در این مسئله تمرین داشته باشیم و عادت کنیم. نمی‌توان در خصوص مسئله محیط زیست جهادی برخورد کرد. مسئله‌ای مانند تفکیک پسماند نیازمند آموزش طولانی است و تمرین و تکرار. هر کاری که بخواهیم انجام دهیم باید ارزیابی زیست محیطی و اجتماعی را پیش از آن انجام دهیم. ارزیابی چرخه محیط زیست از واجبات توسعه یک کسب‌وکار است.»
گلزاری در ادامه در خصوص ایجاد کسب‌وکار در حوزه مدیریت پسماند توضیح داد: «در زمینه مدیریت پسماند تا مدت‌های طولانی مسئله خواهیم داشت و ایجاد یک کسب‌وکار برای مدیریت این پسماند می‌تواند مدت‌ها کاربرد داشته باشد.»
اطهره نژادی در تکمیل صحبت‌های گلزاری تأکید کرد که با وجود اقتصاد دستوری و بسته نمی‌توانیم منتظر اتفاقات خوبی در حوزه کارآفرینی و محیط زیست باشیم.
لجستیک معکوس
توحید صدرنژاد، رئیس اتحادیه صنایع بازیافت ایران و عضو هیئت‌مدیره و دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت تهران در سخنرانی خود موضوع «لجستیک معکوس» را مطرح کرد. این مفهوم به معنای نوعی مدیریت زنجیره تأمین است که کالاها را از مشتریان به فروشندگان یا تولیدکنندگان بازمی‌گرداند. هنگامی که مشتری محصولی را دریافت می‌کند، فرایندهایی مانند بازگرداندن یا بازیافت نیاز به لجستیک معکوس دارند.
صدرنژاد در توضیح این مفهوم گفت: «در اقتصاد خطی کالا را از منابع اولیه به تولید و در آخر به مصرف‌کننده نهایی می‌رسانیم. این مکانیسم سال‌ها به این صورت بوده است. برای نخستین‌بار مکانیسم لجستیک معکوس در صنایع نظامی مطرح شد؛ به این صورت که مهمات استفاده‌شده دوباره مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اما بعدها این مدل به عنوان مدلی اقتصادی از سوی دو ایرانی به نام دولتشاهی و امیرجلالی مطرح شد.»
او در ادامه مطرح کرد: «همیشه رویکرد نسبت به کسبوکارها این بوده که کارخانه و کسب‌وکار به خاطر آلودگی بسته می‌شد. اما باید چه کرد که در کنار توسعه کسبوکارها محیط زیست نابود نشود. استراتژی‌های آی‌سی‌تی بازارهای آزاد و رقابت است که باعث تعالی در حکمرانی محیط زیست خواهد شد. برای مثال تا زمانی که خودروساز رقیب ندارد محیط زیست هم نابود می‌شود. با بروکراسی محیط زیست حفظ نمی‌شود.»
در آخر نیز حمیدرضا پناهنده، مؤسس و مدیرعامل شرکت پندار پلیمر پیشرو درباره نگاه به محیط زیست از سوی کارآفرینان صحبت کرد. به پیشنهاد او نگاه توأم با ترحم به محیط زیست نمی‌تواند در راستای حفظ آن مفید واقع شود و باید به این حوزه نگاه اقتصادی داشت. از یک سو باید ارزش اقتصادی آنچه به‌عنوان پسماند برجا می‌ماند دانسته شود و از سوی دیگر در این راستا آموزش‌های مردمی انجام شود تا افراد در تفکیک زباله کوشا باشند.
