بررسی وضعیت صنعت نساجی کشور و صادرات آن توسط دکتر امین مقدم مدیر عامل کارخانجات نساجی زرباف امین

در باره سخنران

دکتر امین مقدم دانش آموخته کارشناسی ارشد از سازمان مدیریت صنعتی و دکتری حرفه مدیریت DBA از دانشگاه تهران است. وی از ۲۹ سال پیش به عنوان عضو هیأت مدیره و مدیر عامل کارخانجات نساجی زرباف امین فعالیت می‌کند. این شرکت تولید کننده پتوهای داخل پرواز شرکت‌های هواپیمایی از جمله ایران ایر، ماهان و چنین همتولید کننده پارجه با تکنولوژی نانو مقیاس، تولید کننده پارجه های تاری و پودی و رنگرزی است. دکتر مقدم همچنین رئیس هیأت مدیره شرکت قیصر پارسیان (کاریز) تولید کننده پوشاک زنانه و مردانه است. وی هم اکنون عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران، عضو هیأت رئیسه و خزانه دار اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران،‌ عضو هیأت مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و انگلیس و دبیر کمیته بافندگی انجمن صنایع نساجی ایران می‌باشد. 

دکتر مقدم در این سخنرانی چنین گفت:

در این نشست به این می‌پردازیم که صنعت نساجی و پوشاک در حال حاضر در چه وضعیتی بسر می‌برد و آمار بین کشور خودمان و کشورهای دیگر را مقایسه می‌کنیم.در ابتدا فیلم کوتاهی را مورد وضعیت صنعت نساجی کشور ببینید:

جایگاه صنعت نساجی- فایل ارایه دکتر امین مقدم

برای اینکه بدانیم شرایط نساجی کشور در چه وضعیت است باید ببینیم وضعیت ما در GDP  جهان چگونه است و بعد وارد بحث آمار نساجی می‌شویم. کل GDP جهانی برابر ۹۶ تریلیون دلار معادل بهای ۱۲۵۱ میلیارد بشکه نفت است. سهم ایران از GDP‌ جهانی برابر ۳۹۶ میلیارد دلار معاون ۵ میلیارد بشکه نفت است که معادل ۰/۴ درصد از کل GDP‌ جهانی می‌شود.  برای مقایسه، GDP ترکیه برابر ۸۱۹ میلیارد دلار یا ارزش معادل ۱۱ میلیارد بشکه نفت است که ۱ درصد GDP‌ جهانی می‌شود. به این ترتیب GDP ‌ایران حدود نیمی از GDP ترکیه است.

در بخش بعدی وارد مسائل پوشاک می‌شویم، ما در جهان ۱۸۹۰ میلیارد دلار ترن‌اور پوشاک و نساجی در سال داریم و این آمار مربوط به سال ۲۰۲۲ هست که آمار بالایی است. این مقدار آماری است که برای همه وسوسه انگیز است و نشان می‌دهد که چه قدر صنعت با ارزشی است. جالب این است از ۱۸۹۰ میلیارد دلار کل صنعت نساجی . پوشاک، مقدار ۱۴۰۰ میلیارد دلار مربوط به پوشاک است. یعنی بیش از ۶۰٪ صنعت نساجی و پوشاک در بخش پوشاک مطرح می‌شود. از این آمار سهم ایران در پوشاک ۹ میلیارد دلار  است که ۰/۶۴٪ آمار جهانی می‌شود. در جمع پوشاک و نساجی جهان، سهم ایران برابر ۰.۵۸٪  است که آمار ضعیفی است در صورتی که ما یک کشور بسیار مستعد نساجی هستیم.

حال می‌خواهیم صنعت نساجی را خودمان را با کشورهای دنیا مقایسه کنیم و برای اینکار آمار ایران را با کشور ترکیه مقایسه می‌کنیم. در ایران ۸۹ میلیون نفر جمعیت و در ترکیه ۸۵ میلیون نفر جمعیت داریم. در ایران کلاً ۱۷۰۰ میلیون دلار واردات داریم که شامل وارداتی اتست که در گمرکات ثبت می‌شود که حدود یک سوم تا یک چهارم میزان واقعی است. ما به دلیل واردات بی رویه از مناطق آزاد تجاری که خیلی از آنها در آمار رسمی کشور نیست این اتفاق می‌افتد که ما این آمارها را نمی‌توانیم ثبت کنیم. آمار ثبت شده گمرکات ۱۷۰۰ میلیون دلار است در صورتی که صادرات ما ۷۰۰ میلیون دلار است یعنی تقریباً به میزان یک سوم که در واقع ترازمان منفی است.

کشور ترکیه ۳۴/۹ میلیارد دلار صادرات دارد و وارداتش ۱۲/۳ میلیارد دلار است یعنی حدود سه و نیم برابر نسبت به واردات،صادرات انجام می‌دهد.
دو مورد جالب کشورهای ایتالیا و اسپانیا هستند که بالاتر از رقم ترکیه است. در اسپانیا شرکت Inditext را داریم که شرکت‌های ZARA و MANGO و غیره عملاً زیر نظر آن هستند. طبق آمار ، کل صادرات کشور اسپانیا  با آن شرکت های عظیم ۲۰ میلیارد دلار است، در حالی که صادرات ترکیه ۳۵ میلیارد دلار است. یعنی کشور ترکیه گوی صادراتی را در نسبت به اسپانیا ربوده است. نکته جالب اینکه تراز اسپانیا منفی است با اینکه ۲۰ میلیارد دلار صادرات دارد، ۲۸ میلیارد دلار واردات دارد و درباره این آمار باید تأمل کرد. کشور ایتالیا  هم ۳۵ میلیارد دلار صادرات دارد.

در بحث صنعت نساجی در ترکیه و جهان آمارهای جالبی وجود دارد. کل واحدهای صنعتی در جهان طبق آمار جهانی ۶۵۸۰ هزار واحد صنعتی است که از این تعداد  ۲۰۸۵ هزار  واحد نساجی در دنیا فعال است. از این میزان سهم شاغلین صنعت نساجی برابر ۹/۹٪ کل شاغلین واحدهای صنعتی در جهان است. در ایران ۴۷۰۰۰ واحد صنعتی داریم که ۵۵۴۶ واحد صنعتی در نساجی داریم که نسبت آن معادل ۱۱/۸٪  است.  اما ترکیه  ۲۴۲۰۰۰ واحد صنعتی دارد که ۷۲۰۰۰ آن نساجی است که بسیار قابل تأمل است. یعنی ۱۴ برابر ایران در صنعت نساجی فعالیت دارد. ترکیه بر اساس الگوهای نساجی مانیفست کشورش را برنامه ریزی کرده است و صادرات خود را به ۳۵ میلیارد دلار رسانده و در نظر دارد در آینده نزدیک آنرا به ۶۰ میلیارد دلار برساند. سهم صنعت نساجی از ارزش افزوده صنعتی در ترکیه برابر  ۱۶٪ است در صورتیکه همین نسبت در ایران حداکثر برابر  ۵٪  است. همچنین سهم شاغلان صنعت نساجی از کل اشتغال صنعتی ۸ درصد و همین سهم در ترکیه ۲۸/۵ درصد است.

در ترکیه  درکل ۳۰ میلیون نفر شاغل داریم که از این عده  ۸ میلیون نفر در کل صنعت و ۲/۵ میلیون نفر در نساجی فعال هستند. در ایران ۲۲ میلیون نفر شاغل داریم که ۷ میلیون نفر در صنعت و ۶۰۰ هزار نفر در نساجی مشغول هستند. این آمار هم تقریباً یک به چهار نسبت به ترکیه است.

بانک مرکزی آمار هزینه‌های خالص غیر خوراکی و خالص خوراکی را برای یک خانوار ایرانی در سال ۱۴۰۰ اعلام کرده است. هزینه‌های جاری سالیانه برای کفش و پوشاک برابر ۵٪ و در مسکن و سوخت ۴۹٪ است. یعنی علیرغم آنکه صنعت با ارزش افزوده بالایی است عملاً مردم با توجه به مسائل اقتصادی فقط ۵٪ برای صنعت پوشاک هزینه می‌کنند که می‌توان این را مورد بررسی قرار داد.

در سال ۲۰۱۵ در کل ما ۸۶۶ میلیون دلار صادرات نساجی داشتیم که عملاً‌ برابر ۰/۱٪ جهان می‌شود. در زنجیره صنعت نساجی در بخش چادر مشکی ۸/۲ میلیون دلار تولید داریم در حالیکه ۱۵ میلیون دلار مصرف داریم و در نتیجه ۴۵ درصد واردات داریم. در حالیکه استفاده از چادر مشکی ممکن است برای خیلی ارگانهای دولتی اجباری باشد اما ارز زیادی برای آن مصرف می‌شود.

در صنعت پوشاک ۵/۵ میلیارد دلار تولید داریم در حالیکه ۹ میلیارد دلار مصرف داریم یعنی ۴۰٪ از طریق واردات تامین می‌شود. به این ترتیب کشورمان با اینکه می‌تواند تأمین کند اما این مهم برایش محقق نشده است.

در انتها بحث صادرات و واردات کشور در سال ۱۴۰۱ را بررسی می‌کنم. در این سال ۳ میلیون دلار واردات پوشاک داشته ایم در حالیکه واردات پوشاک طبق قانون ممنوع است. در آمار دیگر ما ۱۷٪ محصولات صنعتی و غیر صنعتی کشورمان را نسبت به سهم مصرف داخل صادر می‌کنیم در صورتی که ترکیه ۳۱٪  از سهم مصرف داخل را صادر می‌کند یعنی بیشتر از اینکه واردات داشته باشد صادر می‌کند.

در نهایت وضعیت صادرات ایران و ترکیه را مقایسه می‌کنیم. در سال ۲۰۲۲ کل صادرات کشور ترکیه برابر ۳۴۳ میلیارد دلار برابر ۴/۵ میلیارد بشکه نفت بوده است در حالیکه ایران معادل ۷۷ میلیارد دلار معادل ۹۷۸ میلیون بشکه نفت صادرات داشته است. یعنی ترکیه ۴/۵ برابر ایران صادرات داشته است. این آماری است که می شود در مورد آن تامل و مذاکره کرد. اما سهم نساجی در صادرات در ترکیه برابر ۱۰/۵ درصد و در ایران ۰.۹٪ بوده است.

در بحث صادرات کارخانجات نساجی زرباف امین ما دو کالای استراتژیک در کارخانه خود داریم یکی پارچه‌های کت و شلواری که از قدیم تولید می‌کردیم و هنوز هم تولید می‌کنیم و  دیگری بحث نانو که از ۲۸ سال پیش مطرح شد و وارد تولید پتوهای داخل پرواز شدیم. ۲۸ سال پیش که قرارداد فروش پتوی داخل پرواز ایران ایر را بردیم کسی باور نداشت که بتوانیم آنرا تولید کنیم چرا که قبلاً از فرانسه وارد می‌شد. مشکل این بود که تولید پتوی داخل پرواز با تکنولوژی که نسوز باشد و در عین حال سرعت شعله در آن کم باشد را قبول نمی‌کردند. از ۲۸ سال پیش پتوی ما وارد ایرلاینهای جهانی شده و با چند کشور دیگر در حال مذاکره هستیم. قبل از تحریم پتو را صادر می‌کردیم و حتی امارات هم پتوی ما را پذیرفت اما با شروع تحریم عقب نشینی کردند. ما از قدیم پارچه کت و شلواری به آلمان و انگلیس صادر می‌کردیم و حدود ۱۶ سال پیش حدود ۸۵٪ تولید پتوی خود را به آلمان و انگلیس میفروختیم. اما به دلیل مشکلات تحریم ما نیز دچار مشکل شدیم و فروشگاه‌های معتبر آلمانی مثل C&A، Cafo که مصرف زیادی در آلمان داشتند کم کم از ما نخریدند و به نامه های ما پاسخ ندادند. در نتیجه  وارد بازار داخلی شدیم که خیلی از آن دور بودیم. به دلیل آنکه تولیدات ما با بازار خارج مطابقت داشت برای بازار داخل دچار مشکل شدیم. هم اکنون بیشتر سعی می‌کنیم با ارگانها کار کنیم گرچه پول آنرا بعضاْ دیر می‌دهند ولی با بازار سنتی کار کردن راه و روشهایی می‌خواهد که ما با آن آشنا نیستیم. در حال حاضر بخاطر شرایط تحریم بصورت محدود و فاصله دار از مسیر ترکیه به روسیه صادر می‌کنیم و صادرات به این کشور بصورت غیر رسمی انجام می‌گیرد.

ضبط ویدیویی سخنرانی آقای دکتر امین مقدم با  سخنان مقدماتی آقای مهندس علی نقیب را در زیر ببینید:

مدت ویدیو:‌ ۲۵ دقیقه