جایگاه زنان در حکمرانی سازمانی : از ایده تا واقعیت

در ابتدای نشست جناب آقای دکتر امیررضا بیدگلی مدیر امور تشکل ها و مسئولیت اجتماعی اتاق بازرگانی تهران ضمن خوش آمدگویی از حضور کارشناسان و مهمانان در این نشست مهم تشکر کردند. ایشان با اشاره به نرخ مشارکت پایین زنان در مقایسه با مردان در کشور، افزایش مشارکت بانوان در این حوزه را در شرایطی که بحران منابع انسانی وجود دارد موثر و مفید دانستند.  همچنین افزودند ما شاهد حضور بانوان در سطوح مدیریت میانی و اجرایی هستیم ولی در سطوح ارشد این حضور پررنگ نیست، باید تلاش کنیم روزنه هایی برای حضور بانوان در سطوح بالاتر مدیریتی ایجاد کنیم و تغییراتی که در دولت شاهد هستیم نویدبخش این امر است. ایشان با مقایسه چندین کشور بیان کردند که عملکرد کشورهایی که از رهبری زنان بهره می­برند در چندین شاخص بهتر و بالاتر از عملکرد کشورهایی است که توسط مردان رهبری می­شوند. ایشان در پایان سخنان خود تاکید کردند اتاق تهران علاقمند به مشارکت و هم­افزایی در این حوزه است و  پتانسیل این همکاری در اتاق تهران وجود دارد.
در ادامه جناب آقای مهندس علی نقیب ریاست محترم هیئت مدیره کانون کارآفرینی استان تهران ضمن تقدیر و تشکر از مهمانان به ویژه سرکار خانم قدس بنیانگذار محترم بنیاد خیریه محک، روند روبه رشد حضور زنان در جامعه را امیدبخش و موجب ترسیم چهره توانمندی از زنان ایران در جوامع دیگر دانستند.
سرکار خانم سعیده قدس بنیانگذار محترم خیریه محک با اشاره به جایگاه والای مادری در فرآیند بازتولیداجتماعی تاکید کردند نقش هایی که در آفرینش برای زن معین شده است باید قابلیت زنان در نظر گرفته شود و نه محدودیت در مسیر بالندگی آنها. ایشان تاکید کردند فضای رقابتی با مردان بیش از آنچه به شکوفایی استعدادها و توانایی زنان منجر شود آنان را در معرض فشار مضاعف نقش های گوناگون قرار خواهد داد. در حقیقت آنچه ما به آن نیاز داریم تغییر ذهنیت در اطلاق نقش ها است که نقش های مراقبتی را تنها زنانه می دانیم و  مشارکت مردان را در این حوزه ها پایین می بینیم.

زنان در راس مدیریت: کلید حکمرانی موفق

در نشست «زنان و حکمرانی سازمانی»، خانم مهندس خیراللهی با موضوع «حکمرانی زنان؛ ضرورت یا شعار؟» به بررسی ابعاد مختلف این مفهوم پرداختند. ایشان تأکید کردند که حکمرانی زنان نه تنها یک شعار، بلکه ضرورتی برای بهبود وضعیت جامعه و سازمان‌هاست.
خانم خیراللهی با تعریف حکمرانی به عنوان «پیاده‌سازی و جهت‌دهی قدرت» به تشریح اهمیت آن در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پرداختند. ایشان اشاره کردند  در سازمان‌هایی که زنان بیشتری حضور دارند، فرهنگ سازمانی بهبود پیدا می‌کند. زنان به ارتقای بهداشت، کاهش خشونت و ارتقای کیفیت زندگی کمک می‌کنند. ایشان تاکیدکردند زنان در مقایسه با مردان، به طور کلی متعهدتر و مسئول‌تر هستند و با توجه به این ویژگی­ها حکمرانی زنان می‌تواند به بهبود عملکرد سازمان‌ها و کاهش فساد کمک کند. مهندس خیراللهی با اشاره به آمارهای منتشرشده، روند افزایشی حضور زنان در رده‌های مدیریتی و سیاسی را بررسی کردند. به‌ویژه، نمودارهایی از رشد مدیران زن در ۵۰۰ شرکت برتر دنیا و افزایش تعداد رهبران زن در سیاست به تصویر کشیده شد. خانم خیراللهی به تحقیقاتی اشاره کردند که نشان می‌دهد کشورهایی با رهبران زن در زمان بحران‌های جهانی، مانند پاندمی کرونا، عملکرد بهتری داشته‌اند. این نکته نشان می‌دهد که جنسیت می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر مدیریت و تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی داشته باشد.
ایشان به بررسی تفاوت‌های بیولوژیکی و اجتماعی بین زنان و مردان پرداختند و بر این نکته تأکید کردند که این تفاوت‌ها می‌تواند به ویژگی‌های منحصر به فردی در حکمرانی و رهبری منجر شود. خانم مهندس خیراللهی در پایان سخنان خود تأکید کردند که برای حل مشکلات اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی، نیاز به تقویت نقش‌های زنانه داریم. ایشان اشاره کردند با توجه به بحران‌های اجتماعی و اقتصادی، ضرورت تقویت نقش‌های زنانه در جامعه تأکید می‌شود. زنانی که بیشتر در جامعه مشارکت دارند، می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند و نیز نیاز به همدلی، گفتگو و اتحاد برای حل مشکلات وجود دارد و باید در نظر داشته باشیم که زنانگی و مردانگی هر دو ارزشمندند و نیاز به تعامل و همکاری دارند. بحران‌های امروز نیازمند حضور فعال زنان و تقویت جنبه‌های زنانه در جامعه است. همچنین اگر بشر به طبیعت و زیستگاه خود توجه نکند، دچار بحران خواهد شد و این نیاز به یک رویکرد مهربانانه و همدلانه دارد.
ایشان خواستار این شدند که جامعه به سمتی حرکت کند که زنان در تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت‌ها حضور بیشتری داشته باشند. مهندس خیراللهی حکمرانی زنان را نه تنها یک ضرورت اجتماعی، بلکه کمک به بهبود کیفیت زندگی و مدیریت بحران‌ها در جوامع دانستند.

توانمندسازی زنان: آینده حکمرانی سازمان ها

دکتر زهرا رهایی، مدیرعامل شرکت ناوک شیمی پخش و دبیر انجمن زنان کارآفرین، در این نشست به عنوان یک پژوهشگر در حوزه زنان سخنرانی کردند.
دکتر رهایی اهمیت موضوع زنان و حکمرانی را به عنوان یک مسئله کلیدی مطرح می‌سازد. ایشان با اشاره به همایشی که در سال ۹۶ با موضوع اکوسیستم کارآفرینی زنان در ایران برگزار شد به تأکید بر تأثیر فرهنگ بر مشارکت زنان در اقتصاد پرداختند. ایشان تاکید کردند زنان باید از حقوق خود آگاه باشند و به جستجوی هویت خویش در عرصه اجتماعی و اقتصادی بپردازند. دکتر رهایی به بررسی اکوسیستم کارآفرینی زنان در ایران پرداختند و بر اهمیت فرهنگ به عنوان عامل محدودکننده سهم زنان در اقتصاد تاکید کردند. دکتر رهایی بیان کردند که تعارض نقش‌ها وجود ندارد و زنان می‌توانند هویت خود را در فضای کسب و کار و نقش‌های سنتی به خوبی تلفیق کنند. ایشان به اهمیت حکمرانی خوب در سازمان‌ها اشاره کردند و بیان کردند که بدون مشارکت زنان، تحقق این حکمرانی امکان‌پذیر نیست همچنین ایشان به تعریف حکمرانی خوب، مطلوب و متعالی و چگونگی تطبیق این مفاهیم با شرایط ایران پرداختند.
دکتر رهایی همچنین پیشنهاد کردند که سبک رهبری زنان می‌تواند به حکمرانی خوب در سازمان‌ها کمک کند و بر لزوم بررسی این موضوع در کارگروه‌ها تاکید کردند و شمول و تنوع در تصمیم‌گیری‌ها را به عنوان کلید توانمندسازی معرفی نمودند. ایشان با اشاره به اینکه سبک رهبری زنان می‌تواند تأثیر مثبت بر حکمرانی سازمان‌ها داشته باشد و باید مورد بررسی قرار گیرد. تاکید کردند سازمان‌ها باید به مشارکت زنان توجه کنند و این مشارکت را در تصمیم‌گیری‌ها مد نظر قرار دهند.
خانم رهایی با اشاره به چالش‌های زنان در عرصه کسب و کار و محیط‌های کاری اشاره، و از جمله عدم تقارن اطلاعات و محدودیت‌های اجتماعی تاکید کرده و آنگاه بر نیاز به ایجاد آگاهی و فرصت‌های توسعه فردی برای زنان تاکید کردند. همچنین ایشان با ذکر تجربیات مثبت زنان در همکاری و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی، آموزش و آگاهی‌سازی زنان برای ورود به عرصه حکمرانی و مدیریت را ضروری دانستند.
ایشان به تفاوت‌های بین نسل خود و نسل جوان‌تر اشاره کردند و بر اهمیت انتقال تجربیات گذشته برای ایجاد انگیزه در جوانان تاکید کردند. دکتر رهایی در پایان سخنرانی خود بر اهمیت فعالیت در راستای توانمندسازی زنان و ایجاد فضای مناسب برای مشارکت آن‌ها در حکمرانی و تصمیم‌گیری‌های سازمانی تأکید کردند. ایشان با توجه به اهمیت حکمرانی زنان و تأثیر آن بر بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی و ضرورت مشارکت فعال زنان در فرآیندهای تصمیم‌گیری از تمامی حاضرین خواستند تا به حمایت از این فعالیت‌ها ادامه دهند و بر همکاری و همفکری در این مسیر تاکید کردند.

سهم زنان در مدیریت: آمار، چالش ها و راهکارها

دکتر لیلا فلاحتی، متخصص در حوزه توان‌افزایی اقتصادی زنان و دارای دکترای جنسیت، به بررسی وضعیت زنان در رهبری و حکمرانی سازمانی در ایران و جهان پرداخت. وی در این سخنرانی به تحلیل مفاهیم بنیادی مرتبط با جنسیت و چالش‌های پیش روی زنان در محیط‌های سازمانی و مدیریتی پرداخت.
دکتر فلاحتی تأکید کرد که بیولوژی تعیین‌کننده جنسیت است، اما تفاوت‌های IQ بین زنان و مردان وجود ندارد. ایشان اشاره کردند پژوهش‌ها نشان می‌دهند که توانمندی‌های شناختی، مانند IQ، بین زنان و مردان تفاوت معناداری ندارند. این امر نشان می‌دهد که مهارت‌ها و توانایی‌ها بیشتر تحت تأثیر آموزش و محیط قرار دارند و درواقع محیط و فرهنگ نقش اساسی در شکل‌گیری مهارت‌ها دارند. از نظر ایشان، برابری به معنای یکسان‌سازی نیست، بلکه به معنای دسترسی به فرصت‌ها بر اساس شایستگی‌هاست. ایشان اشاره کردند که در بسیاری از زمینه‌ها، مانند ریاضیات و علوم پایه، زنان به خوبی عمل کرده‌اند و آمارها نشان‌دهنده موفقیت‌های قابل توجه زنان در این رشته‌ها است. دکتر فلاحتی بر اهمیت درک عمیق‌تری از مفاهیم جنسیت، فرهنگ و ساختارهای اجتماعی تأکید دارد و بر این باور است که برای تحقق برابری جنسیتی، نیاز به تغییرات اساسی در نگرش‌ها و سیاست‌ها داریم. خانم فلاحتی درباره موانع حضور زنان در ساختارهای سازمانی به این مواردی همچون تفکیک مدیریت و رهبری، موانع حقوقی و قانونی، و موانع فردی اشاره کرده و درباره این سه موضوع گفتند: مدیریت به کنترل فرآیندها می‌پردازد، در حالی که رهبری به ترسیم افق‌های جدید و دستیابی به اهداف ملموس توجه دارد. ایشان تأکید می‌کند که در دنیای بعد از انقلاب صنعتی، نقش زنان در اقتصاد به شدت کاهش یافته است و نیاز به بازنگری در این زمینه وجود دارد.
تغییرات قانونی دشوار و کند است و به ندرت سیستم‌ها به تغییرات تن می‌دهند. موانع حقوقی، فرهنگی و سازمانی از بزرگترین چالش‌ها برای زنان هستند. و اینکه موانع فردی شامل مسائل شخصیتی و خانوادگی است که بر اعتماد به نفس و توانمندی‌های زنان تأثیر می‌گذارد. دکتر فلاحتی بر اهمیت تصویب و اجرای قوانین حمایتی تأکید می‌کند. مرخصی زایمان یکی از این قوانین است که باید به‌گونه‌ای طراحی شود که به نفع زنان باشد. او به چالش‌هایی اشاره می‌کند که در برخی کشورها به دلیل عدم پذیرش فرهنگی، اجرای قوانین به عقب‌نشینی و حذف زنان منجر شده است.
ایشان با اشاره به سقف شیشه‌ای و دیوار شیشه‌ای و کفت چسبیده توضیح دادند. سقف شیشه‌ای به محدودیت‌های پنهانی اشاره دارد که زنان در سازمان‌ها با آن مواجه هستند. این سقف مانع از پیشرفت آن‌ها به سمت مقامات بالاتر می‌شود. دیوار شیشه‌ای زمانی است که زنان به مقامات بالاتر می‌رسند اما نمی‌توانند زنان بیشتری را به سمت خود جذب کنند. این امر به بازتولید کلیشه‌ها علیه زنان منجر می‌شود و “کف چسبنده” به موانع فردی و خانوادگی مربوط می‌شود. عدم اعتماد به نفس و فشارهای خانوادگی می‌تواند مانع از پیشرفت زنان شود. او تأکید می‌کند که زنان باید از حق انتخاب و آزادی در انتخاب نقش‌های خود برخوردار باشند، اما در عین حال باید با موانع فرهنگی و اجتماعی مقابله کنند.
دکتر فلاحتی با اشاره به نابرابری‌ در پرداخت‌ها گفت: در سطح جهانی، زنان به‌طور متوسط ۳۰ درصد کمتر از مردان درآمد دارند. همچنین ایشان به کار بدون مزد زنان اشاره کردند که در کشورهای آسیایی به‌طور متوسط به پنج ساعت و در کشورهای اروپایی به چهار و نیم ساعت در روز می‌رسد. این کار شامل وظایف خانگی، مراقبت از کودکان و افراد مسن است و تأثیر منفی بر اقتصاد خانواده و مشارکت زنان در بازار کار دارد. در ایران، قوانین کار برابر است اما در عمل نابرابری‌های جدی وجود دارد. او همچنین به نقش فرهنگ در جنسیت اشاره کرده و افزود: نظام فرهنگی تأثیر زیادی بر انتظارات و نقش‌های جنسیتی دارد. زنان در برخی فرهنگ‌ها همچنان در نقش‌های سنتی قرار دارند. وی دو پیشنهاد نیز ارائه کرد: توجه به شفافیت در اطلاعات و پرداخت‌ها و نابرابری‌ها در جهت بهبود شرایط زنان، و حمایت‌های قضایی برای جلوگیری از خشونت علیه زنان در محیط کار و جامعه.
دکتر فلاحتی در پایان سخنرانی خود تأکید کرد که برای بهبود وضعیت زنان در سازمان‌ها و جامعه، نیاز به تغییرات عمیق فرهنگی، حقوقی و اجتماعی داریم. این تغییرات باید با در نظر گرفتن تجارب جهانی و با توجه به شرایط خاص فرهنگی و اجتماعی ایران صورت گیرد.

طراحی محیط کار برابر: مسیرهای نوین حکمرانی

دکتر فیروزه کرمانشاه، عضو هیئت موسس گروه سرمایه‌گذاری نیک اندیش کارایا، مشاور مدیرعامل شرکت افق کورش و استاد مدعو دانشگاه‌های تهران و الزهرا در این نشست به بحث پیرامون مسائل زنان و حکمرانی پرداختند.
دکتر کرمانشاه به چالش‌های موجود در نگرش به مسائل زنان اشاره کردند و تاکید کردند شنونده بودن در مورد مسائل زنان نیازمند تخصص و درک عمیق است. او به این نکته اشاره دارد که باید از نگاه‌های هیجانی و اسطوره‌ای فاصله بگیریم. در واقع، موضوع زنان باید به‌عنوان یک موضوع علمی و جهانی مورد بررسی قرار گیرد.دکتر کرمانشاه بر ضرورت دوری از نگاه‌های اسطوره‌ای، مانند اسطوره مادری و زیبایی، تأکید کردند.  ایشان توضیح دادند که این اسطوره‌ها باعث می‌شوند زنان به‌جای فعالیت‌های دیگر، خود را در نقش مادری محدود کنند. دکتر کرمانشاه اشاره کردند که در دنیای مدرن، زنان باید حق انتخاب داشته باشند و بتوانند از صفات مردانه و زنانه بهره‌برداری کنند و زندگی خود را به‌طور مستقل شکل دهند. ایشان بر این باورند که زنان باید به عنوان انتخاب‌گران آزاد زندگی و مسیر خود را تعیین کنند و از محدودیت‌های اجتماعی فراتر روند.
در بحث رقابت، دکتر کرمانشاه بیان کردند که رقابت برای بقا طبیعی است و زنان نیز در این مسیر باید بتوانند با مردان رقابت کنند. ایشان تأکید کردند که رقابت زنان با مردان نباید به عنوان خشم تاریخی تلقی شود بلکه یک انتخاب و استفاده از فرصت‌ها است. دکتر کرمانشاه به آمارهای بین‌المللی اشاره کردند که نشان می‌دهد شرکت‌هایی با حداقل ۳۰ درصد پست‌های مدیریتی در دست زنان، عملکرد بهتری در زمینه نوآوری و سودآوری دارند. با این حال، سهم زنان در سطوح مدیریتی در ایران به طور قابل توجهی پایین‌تر از استانداردهای جهانی است.
ایشان در صحبت های خود به نابرابری‌های موجود در سیستم ارزیابی عملکرد و معرفی افراد برای پست‌های مدیریتی پرداختند. ایشان اشاره کردند این سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده است که مردان به مردان و زنان به زنان معرفی می‌شوند و این مسئله باعث کاهش شانس زنان برای دستیابی به پست‌های مدیریتی می‌شود. همچنین، او به تبعیض مثبت و تأثیرات منفی آن اشاره می‌کند و بر اهمیت شفافیت در نظام‌های ارزیابی تأکید می‌کند بر ضرورت ایجاد نظام‌های ارزیابی و عملکرد شفاف به منظور ارتقاء سهم زنان در مدیریت تأکید کردند. دکتر کرمانشاه بیان کردند که عدم شفافیت باعث نابرابری‌ها و تبعیض مثبت می‌شود که در نهایت به نفع زنان نیست.
ایشان همچنین به مشکلات موجود در پرورش کودک اشاره کرده و تاکید داشتند که مراقبت از کودکان نیازمند تخصص و دانش است. دکتر کرمانشاه با اشاره به خشونت‌های خانوادگی و نادیده گرفتن نیازهای تخصصی در پرورش کودک تأکید کردند که نباید موضوع غریزه را به‌عنوان یک توجیه برای نادیده گرفتن تخصص‌ها قرار دهیم.
خانم کرمانشاه بیان کردند که سهم زنان در بخش‌های دولتی کمتر از بخش خصوصی و اقتصاد غیررسمی است، جایی که حدود ۶۰ درصد از زنان در فعالیت‌های غیررسمی مشغول به کارند. دکتر کرمانشاه اشاره کردند که دوام آوردن در بخش غیررسمی بسیار دشوارتر است و دسترسی به منابع در آن محدود است. وی به چالش‌های موجود در جهان کسب و کار اشاره کردند و  به مشکلات دسترسی به منابع و عدم حمایت از این بخش اشاره می‌کند و تأکید می‌کند که زنان در این فضاها به‌عنوان مهمانان جهان مردانه شناخته می‌شوند.
دکتر کرمانشاه بیان کردند که قوانین حاکم بر این فضا برای زنان دشواری‌هایی ایجاد کرده است. ایشان تأکید کردند که تنظیم قوانین کاری و بهبود شرایط برای زنان در محیط کار ضروری است.
در نهایت، دکتر کرمانشاه بر اهمیت عملکرد مدیران کسب و کار در تعیین وضعیت حکمرانی زنان تأکید کردند و بیان کردند تغییر در لزوم قوانین کسب و کار برای تسهیل شرایط کار برای زنان ضروری است. ایشان اشاره کردند که تنظیم قوانین کار در سطح سازمان‌ها می‌تواند به برابری بیشتری بین زنان و مردان کمک کند. به باور ایشان، اگر زنان بتوانند ارزش خلق کنند، باید در دنیای کسب‌وکار باقی بمانند و از حاشیه‌نشینی در امان بمانند. که این عملکرد می‌تواند تأثیر زیادی بر سهم زنان در نقش‌های مدیریتی داشته باشد.